Dấu hiệu viêm da dị ứng: Nhận biết sớm để bảo vệ làn da nhạy cảm

Viêm da dị ứng, hay chàm thể tạng, là một tình trạng da mãn tính gây khó chịu và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh là vô cùng quan trọng để có thể kiểm soát tình trạng này hiệu quả, tránh các biến chứng và giúp làn da khỏe mạnh hơn. Bài viết này của Bệnh Viện Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh (UMC) sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những biểu hiện đặc trưng của viêm da dị ứng.

1. Viêm da dị ứng là gì?

Viêm da dị ứng là một tình trạng da mãn tính (dài hạn) gây ra các đợt phát ban có vảy và ngứa ngáy dữ dội [3]. Đây là một dạng phổ biến của bệnh chàm, thường bắt đầu từ thời thơ ấu với các biểu hiện như da khô, các tổn thương chàm và dày sừng [2]. Bệnh đặc trưng bởi sự rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da, khiến da dễ bị mất nước và nhạy cảm hơn với các tác nhân kích thích từ môi trường [2].

2. Các triệu chứng điển hình của viêm da dị ứng

Các triệu chứng của viêm da dị ứng có thể khác nhau tùy theo độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh, nhưng nhìn chung bao gồm những dấu hiệu chính sau [2, 3]:

2.1. Ngứa dữ dội

Ngứa là triệu chứng phổ biến nhất và thường là dấu hiệu đầu tiên xuất hiện, thậm chí trước khi phát ban [3]. Viêm da dị ứng thường được mô tả là "cơn ngứa gây phát ban" bởi vì cảm giác ngứa khó chịu khiến người bệnh gãi, từ đó dẫn đến các tổn thương trên da [3]. Cơn ngứa có thể dữ dội đến mức ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.

2.2. Khô da

Da khô toàn thân hoặc xuất hiện các vùng da sần sùi ở mặt sau cánh tay và mặt trước đùi là biểu hiện thường thấy ở người bị viêm da dị ứng [3]. Do hàng rào bảo vệ da bị khiếm khuyết, da của bệnh nhân dễ bị mất độ ẩm, trở nên khô ráp, bong tróc và nhạy cảm hơn với các tác nhân kích thích từ môi trường bên ngoài [2].

2.3. Phát ban và mẩn đỏ

Các tổn thương da do viêm da dị ứng có thể đa dạng, bao gồm:

• Mụn nước nhỏ có thể rỉ dịch và đóng vảy khi khô đi [3].
• Các vết trầy xước, vết thương hở do hành vi gãi ngứa liên tục [3].
• Thay đổi màu sắc da, có thể là sẫm màu hơn hoặc nhạt màu hơn so với vùng da bình thường [3].
• Da đỏ hoặc viêm quanh các khu vực có mụn nước [3].

• Các mảng da dày lên, sần sùi hoặc có kết cấu giống như da thuộc (lichen hóa), thường xuất hiện sau thời gian dài bị kích ứng và gãi [3].

   

2.4. Vị trí phát ban theo độ tuổi

Vị trí và đặc điểm của phát ban có thể thay đổi tùy theo nhóm tuổi của người bệnh [3]:

• Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (dưới 2 tuổi): Phát ban thường bắt đầu ở mặt, da đầu, bàn tay và bàn chân. Các nốt ban thường rất ngứa, có thể rỉ dịch và đóng vảy [3]. Đáng chú ý là vùng da được quấn tã hiếm khi bị ảnh hưởng bởi viêm da dị ứng [2].
• Ở trẻ lớn và người lớn: Phát ban thường xuất hiện ở các nếp gấp của cơ thể như bên trong đầu gối và khuỷu tay, cổ, cũng như ở bàn tay và bàn chân [3].
• Ở người lớn: Trong một số trường hợp, phát ban có thể chỉ giới hạn ở các khu vực như bàn tay, mí mắt hoặc bộ phận sinh dục [3]. Trong các đợt bùng phát nặng, phát ban có thể lan rộng và xuất hiện ở bất cứ đâu trên cơ thể [3].

2.5. Các biểu hiện khác

Bên cạnh các triệu chứng chính kể trên, viêm da dị ứng còn có thể gây ra một số biểu hiện khác như:

• Chảy dịch hoặc chảy máu tai (ít phổ biến hơn) [3].
• Da sần sùi, dày lên với các đường vân da rõ rệt do lichen hóa [2].

3. Triệu chứng viêm da dị ứng theo mức độ

Các tổn thương da do viêm da dị ứng cũng có thể được phân loại theo giai đoạn tiến triển của bệnh [2]:

• Giai đoạn cấp tính: Da xuất hiện các sẩn và mảng đỏ, sưng phù, có thể kèm theo mụn nước, rỉ dịch và đóng vảy [2].
• Giai đoạn bán cấp: Da có dấu hiệu ban đỏ, bong vảy, và có thể kèm theo đóng vảy [2].
• Giai đoạn mãn tính: Các mảng da trở nên dày lên, có hiện tượng lichen hóa (da dày sừng, sần sùi) và bong vảy [2].

4. Khi nào cần đi khám bác sĩ

Bạn nên liên hệ với bác sĩ chuyên khoa da liễu tại Bệnh Viện Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh (UMC) hoặc cơ sở y tế uy tín khác nếu [3]:

• Tình trạng viêm da dị ứng không cải thiện hoặc trở nên tồi tệ hơn khi áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Việc điều trị hiện tại không mang lại hiệu quả như mong đợi.
• Bạn nhận thấy các dấu hiệu của nhiễm trùng trên da, chẳng hạn như sốt, vùng da bị ảnh hưởng trở nên đỏ hơn, sưng đau hoặc có mủ. Bệnh nhân viêm da dị ứng có hàng rào bảo vệ da suy yếu, do đó dễ bị nhiễm trùng da do vi khuẩn, nấm hoặc virus [3]. Việc thăm khám kịp thời sẽ giúp chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị phù hợp, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

5. Theo dõi và chăm sóc tại nhà

Chăm sóc da hàng ngày đúng cách có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát viêm da dị ứng và có thể giúp giảm nhu cầu sử dụng thuốc [3]. Để giảm ngứa và ngăn ngừa tổn thương da do gãi, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau [3]:

• Sử dụng kem dưỡng ẩm, kem steroid bôi tại chỗ hoặc các loại thuốc khác theo đúng chỉ định của bác sĩ.
• Đối với tình trạng ngứa dữ dội, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng histamine đường uống.
• Cắt móng tay ngắn gọn và giữ sạch sẽ. Nếu bạn có xu hướng gãi khi ngủ, hãy đeo găng tay nhẹ bằng cotton vào ban đêm. Giữ ẩm cho da là yếu tố then chốt. Hãy thoa kem dưỡng da, kem hoặc thuốc mỡ (như thạch dầu khoáng) 2 đến 3 lần mỗi ngày [3]. Ưu tiên chọn các sản phẩm không chứa cồn, hương liệu, thuốc nhuộm và các hóa chất gây kích ứng khác [3]. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà cũng có thể giúp duy trì độ ẩm cần thiết cho không khí và làn da [3].

Đồng thời, cần tránh các yếu tố có thể làm nặng thêm triệu chứng viêm da dị ứng [3]:

• Thực phẩm: Một số thực phẩm có thể gây phản ứng dị ứng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định và tránh các loại thực phẩm này.
• Chất kích ứng: Tránh tiếp xúc với các chất gây kích ứng như len, lanolin, xà phòng hoặc chất tẩy rửa mạnh, cũng như các hóa chất và dung môi.
• Nhiệt độ và căng thẳng: Tránh thay đổi nhiệt độ cơ thể đột ngột và kiểm soát căng thẳng, vì cả hai yếu tố này đều có thể gây đổ mồ hôi và làm nặng thêm tình trạng ngứa.
• Các yếu tố gây dị ứng: Hạn chế tiếp xúc với các dị nguyên đã biết.

Khi tắm hoặc rửa [3]:

• Giữ thời gian tiếp xúc với nước càng ngắn càng tốt. Tắm nước mát hoặc nước ấm vừa phải trong thời gian ngắn sẽ tốt hơn tắm nước nóng lâu.
• Sử dụng sữa tắm và chất làm sạch dịu nhẹ, không xà phòng thay vì xà phòng thông thường.
• Không chà xát hoặc làm khô da quá mạnh.
• Thoa kem dưỡng ẩm, kem hoặc thuốc mỡ lên da ngay khi da còn ẩm sau khi tắm. Điều này sẽ giúp khóa ẩm hiệu quả.

Ngoài ra, bệnh nhân nên ưu tiên mặc quần áo bằng cotton mềm mại và tránh các loại vải gây ngứa như len [2]. Duy trì nhiệt độ phòng mát mẻ để giảm đổ mồ hôi và ngứa [2]. Sử dụng máy tạo độ ẩm cũng được khuyến khích để tránh tình trạng da khô [2].

6. Thông tin kiểm duyệt & tài liệu tham khảo

• Thông tin kiểm duyệt:
  • Bác sĩ biên tập: PGS TS BS. Lê Thái Vân Thanh - Trưởng Khoa Da liễu - Thẩm mỹ da
  • Ngày cập nhật: 2025-10-24
• Tài liệu tham khảo:
  • [1] Mayo Clinic. (n.d.). Atopic dermatitis (eczema) - Symptoms and causes. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/atopic-dermatitis-eczema/symptoms-causes/syc-20353273. Truy cập: 2025-10-24.
  • [2] Kolb, L., & Ferrer-Bruker, S. J. (2023). Atopic Dermatitis - StatPearls. NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448071/. Truy cập: 2025-10-24.
  • [3] MedlinePlus. (n.d.). Atopic dermatitis: MedlinePlus Medical Encyclopedia. https://medlineplus.gov/ency/article/000853.htm. Truy cập: 2025-10-24.